بادگیر

Please wait ...

بادگیرها عنصر مهمی در معماری سنتی ایرانی به شمار رفته و هزاران سال است در مناطقی که آب و هوای گرم، خشک و شرجی دارند، هوا را تهویه می کنند. اولین مدرک مبنی بر وجود بادگیرها در ایران به هزاره چهارم قبل از میلاد بر می گردد و از آن زمان تا کنون این بادگیرها جزء جدایی ناپذیر معماری در مناطق مرکزی و جنوبی ایران بویژه در شهرهای یزد، بم و روستاهای قرار گرفته در سواحل خلیج فارس بوده اند.

کارکرد بادگیرها ایجاد راحتی برای ساکنین در مناطق گرم و خشک و کویری بود. برج های بادگیر به صورت چهار گوش ساخته می شدند تا باد را از هر طرف وارد خانه کنند.

برج های بادگیر از چهار قسمت تشکیل شده اند: بدنه، قفسه‌های هوا که هوای گرم را به دام انداخته و از ورود آن به سازه جلوگیری می کنند، برآافزا که مسیر جریان باد را تغییر می‌دهد و پوشش سقفی.

باد از بدنه برج بادگیر عبور کرده و به داخل ساختمان می‌رسد. جریان هوا در داخل سازه در دو مسیر بالا و پایین حرکت می‌کند. اختلاف دما بین داخل و خارج ساختمان منجر به تغییر فشار شده و این امر موجب ایجاد جریان‌های هوایی می شود. در شهرهایی که باد تنها از یک سو می‌وزد، یک سوی بدنه تنها نقش گرفتن باد را ایفا کرده و سه سوی دیگر نقش خروجی هوا را ایفا می‌کنند.

سه نوع برج بادگیر وجود دارد: بادگیر ساده که روی انبارها و آب انبارها ساخته می شود که ضمن خنک نگه داشتن مواد غذایی، یک اتاق نشیمن با هوای خنک فراهم می کند. نوع دوم جریان هوا را به زیرزمین انتقال داده که بعد از برخورد با دیوارهای مرطوب رطوبت آن افزایش پیدا کرده و دمای آن کاهش پیدا می کند. جریان هوا از طریق دریچه‌ها به دیگر اتاق‌ها هم قابل هدایت است. نوع سوم برج های بادگیر بلندتر بوده و عمدتا در ساختمان‌های چند اتاقه و یک طبقه مورد استفاده قرار می‌گرفتند. سالنی با بام گنبدی شکل زیر برج به تهویه هوا کمک می کرد. کارکرد مخزن آبی که زیر بیشتر برج‌های بادگیر در مناطق گرم دیده می شود، تنظیم رطوبت هوا در داخل بنا است.

این برج ها نه تنها بر بالای خانه های معمولی بلکه بر راس آب انبارها و مساجد نیز به کار می رفتند. شهر یزد که به شهر بادگیرها معروف شده است، به استفاده فراگیر از این سیستم سنتی تهویه هوا شهرت دارد.

از آنجا که امروزه تاکید فزاینده ای روی کاهش مصرف انرژی می شود، معماری مدرن می تواند این شیوه سنتی ایرانی را برای استفاده از جریان های هوا و تبخیر در خنک کردن و تهویه هوای محل زندگی به کار ببرد.

ایران درخواست ثبت بادگیرها در فهرست میراث جهانی یونسکو را به این سازمان تسلیم کرده است.

گردشگری